ग्रँडमास्टर विदित गुजराती | Vidit Gujrathi Chess Grandmaster
शांत कर्णधार: विदित गुजराथीला जाणून घेऊया
बुद्धिबळ एक विचित्र खेळ आहे, नाही का? हे ८x८ च्या पटावर लढले जाणारे एक शांत युद्ध आहे, जिथे दोन मनं पूर्ण शांततेत एकमेकांशी भिडतात. बॉबी फिशर किंवा गॅरी कास्पारोव्ह सारखी इतिहासात गाजलेली नावं आपल्याला माहीत आहेत. जर तुम्ही भारतातील असाल, तर विश्वनाथन 'विशी' आनंद हे नाव तुमच्या घरात आदराने घेतलं जात असेल, एक असं नाव जे प्रतिभेचा समानार्थी शब्द आहे.
पण बुद्धिबळाची, विशेषतः भारतातील बुद्धिबळाची सुंदर गोष्ट ही आहे की ही कथा एका नायकावर संपत नाही. इथे खेळाडूंची एक संपूर्ण पिढी आहे जी विशींच्या सावलीत वाढली, त्यांच्या प्रवासातून प्रेरित झाली आणि आता स्वतःचा अविश्वसनीय वारसा तयार करत आहे. आज, मला त्या नव्या पिढीतील एका महत्त्वाच्या व्यक्तीबद्दल बोलायचं आहे. एक खेळाडू जो पटावर एक दिग्गज आहे आणि तरीही, तो खेळातील सर्वात सहज आणि जमिनीवर पाय असलेल्या व्यक्तींपैकी एक आहे.
चला, विदित संतोष गुजराथीबद्दल बोलूया.
तुम्ही त्याला जगातील टॉप-१० खेळाडू, दोन वेळा ऑलिम्पियाड सुवर्णपदक विजेता किंवा त्याच्या लोकप्रिय YouTube स्ट्रीम्सवर शांतपणे हसणारा चेहरा म्हणून ओळखत असाल. पण तिथपर्यंत पोहोचण्याचा प्रवास प्रचंड समर्पणाचा आहे, एक अशी कथा जिच्याकडे अधिक बारकाईने पाहण्याची गरज आहे.
ग्रँडमास्टरपर्यंतचा खडतर प्रवास
विदितचा जन्म ऑक्टोबर १९९४ मध्ये महाराष्ट्रातील नाशिक येथे झाला.विदित गुजराती age अनेक भावी प्रतिभावंतांप्रमाणेच, त्याचा ६४ घरांचा प्रवास लहानपणीच सुरू झाला. पण इथे एक गोष्ट खरोखर समजून घेण्यासारखी आहे: ग्रँडमास्टर (GM) बनणं हे परीक्षा पास होण्यासारखं नाही. असं कोणतंही पुस्तक नाही जे तुम्ही पाठ करू शकता. ही एक कठोर, सर्वस्व झोकून देणारी शोधमोहीम आहे ज्यात हजारो तासांचा अभ्यास, अविरत सराव आणि उच्च-स्तरीय स्पर्धांमध्ये भाग घेण्यासाठी जगभर प्रवास करावा लागतो. ही आयुष्यभरासाठी मिळणारी पदवी आहे आणि कोणत्याही खेळात हे मिळवणं सर्वात कठीण गोष्टींपैकी एक आहे.
जानेवारी २०१३ मध्ये, वयाच्या १८ व्या वर्षी, विदितने ते करून दाखवलं. तो भारताचा ३० वा ग्रँडमास्टर बनला. आता तुम्हाला वाटेल, "३० वा? ही संख्या तर खूप वाटते." पण याकडे अशाप्रकारे बघा: अब्जावधी लोकसंख्या असलेल्या देशात, जिथे या खेळाबद्दल प्रचंड आवड आहे, तिथे तो शिखर गाठणारा केवळ ३० वा व्यक्ती होता. हे असं आहे जसं की नव्याने शोधलेल्या पर्वतावर चढणाऱ्या पहिल्या काही लोकांपैकी एक असणं. जो कोणी तिथपर्यंत पोहोचतो, तो एक प्रणेता असतो.
हे काही अचानक झालेलं यश नव्हतं. ही एक मंद, स्थिर आणि अविश्वसनीयपणे शक्तिशाली चढाई होती. विदितची खेळण्याची शैली अनेकदा हेच दर्शवते. तो नेहमी flashy, आर या पार हल्ले करणारा खेळाडू नाही. तो एक खडक आहे. त्याचा खेळ पोझिशनल (positional) आहे, जो खेळाच्या सूक्ष्म छटा समजून घेण्याच्या भक्कम पायावर आधारलेला आहे. सामान्य माणसाला अगदी बरोबरीत वाटणाऱ्या पोझिशन्समधून तो फायदा मिळवतो. हे एखाद्या कुशल शिल्पकाराला पाहण्यासारखं आहे, जो दगडाच्या एका ठोकळ्यात एक उत्कृष्ट कलाकृती पाहतो, जी आपल्याला फक्त एक दगड वाटते. तो हळू, शांतपणे कोरीव काम करत राहतो, जोपर्यंत विजयाचं स्वरूप उघड होत नाही.
कोड तोडणे: २७०० क्लब
बुद्धिबळाच्या जगात, तुमचं रेटिंग सर्वकाही असतं. ही एक संख्या आहे जी तुमचं स्थान, स्पर्धांची निमंत्रणं आणि तुमची प्रतिष्ठा ठरवते. आणि या सांख्यिक जगात, एक पौराणिक अडथळा आहे: २७०० एलो (ELO) रेटिंग.
२७०० रेटिंग ओलांडणं हे बुद्धिबळातील ध्वनीचा वेग ओलांडण्यासारखं आहे. ही एक अनधिकृत रेषा आहे जी महान ग्रँडमास्टर्सना "सुपर-ग्रँडमास्टर्स" पासून वेगळी करते - म्हणजेच खेळातील सर्वोत्तम खेळाडू. हे केवळ प्रतिभेचं नाही, तर सर्वोच्च स्तरावर अविश्वसनीय सातत्याचं प्रतीक आहे.
विदित हा टप्पा ओलांडणारा इतिहासातील केवळ चौथा भारतीय खेळाडू ठरला. एका क्षणासाठी याचा विचार करा. विश्वनाथन आनंद, शक्तिशाली पेंटाला हरिकृष्णा आणि ठोस कृष्णन शशिकिरण यांच्यानंतर विदित आला. तो अशा एका खास क्लबमध्ये सामील झाला, ज्यामुळे त्याचं स्थान जागतिक दर्जाचा खेळाडू म्हणून पक्कं झालं. हा केवळ वैयक्तिक मैलाचा दगड नव्हता; हे जगासाठी एक संकेत होतं की भारतीय बुद्धिबळाची पुढची लाट केवळ येत नाहीये - तर ती आली आहे.
ते रेटिंग टिकवून ठेवणं हे कदाचित मिळवण्यापेक्षाही कठीण आहे. कमी रेटिंग असलेल्या प्रतिस्पर्ध्याविरुद्ध खेळलेला प्रत्येक डाव एक धोका असतो. एका पराभवाने तुमचे खूप गुण कमी होऊ शकतात, तर विजयाने कदाचित काहीच गुण मिळतील. यासाठी पोलादी मज्जातंतू आणि आपल्या क्षमतेवर दिवसेंदिवस अढळ विश्वास आवश्यक असतो.
कॅप्टन कूल: केवळ एक खेळाडू नाही
इथेच विदितची कथा, माझ्यासाठी, खूप रंजक बनते. बुद्धिबळ हा एकट्याने खेळायचा खेळ आहे. तुम्ही, तुमचा प्रतिस्पर्धी आणि तुमच्या स्वतःच्या निर्णयांचं प्रचंड ओझं. पण विदितची काही मोठी यशं सांघिक स्पर्धांमध्ये मिळाली आहेत.
तो बुद्धिबळ ऑलिम्पियाडमध्ये दोन वेळा सुवर्णपदक विजेता आहे, जी जगातील सर्वात मोठी सांघिक बुद्धिबळ स्पर्धा आहे. हे बुद्धिबळाचं विश्वचषकच आहे, जिथे देश वर्चस्वासाठी लढतात. तो आशियाई क्रीडा स्पर्धेत रौप्य पदक जिंकणाऱ्या भारतीय संघाचाही एक महत्त्वाचा सदस्य होता. या स्पर्धांमध्ये तो केवळ संघातील एक खेळाडू नव्हता; तो अनेकदा कर्णधार होता.
हे महत्त्वाचं का आहे? कारण बुद्धिबळात कर्णधार असणं हे एक वेगळंच आव्हान आहे. तुम्हाला तुमच्या स्वतःच्या खेळावर लक्ष केंद्रित करतानाच तुमच्या सहकाऱ्यांसाठी एक स्थिर शक्ती बनावं लागतं. तुम्ही संघासाठी सूर सेट करता. विदितचं शांत, विचारशील आणि स्थिर व्यक्तिमत्व त्याला एक नैसर्गिक नेता बनवतं. तो आरडाओरडा करणारा कर्णधार नाही. तो त्याच्या खेळातील ठोसपणा आणि तयारीने उदाहरण घालूनेतृत्व करतो. तो असा खेळाडू आहे ज्यावर तुम्ही कठीण परिस्थितीत डाव सांभाळण्यासाठी विसंबून राहू शकता, जो दबावाखाली खचणार नाही, ज्यामुळे संघातील इतरांमध्ये आत्मविश्वास वाढतो. ही एक वेगळ्या प्रकारची ताकद आहे, जी एलो पॉइंट्सने मोजली जात नाही, तर तुमच्या सहकाऱ्यांच्या विश्वासाने मोजली जाते.
आधुनिक ग्रँडमास्टर: जगाशी जोडणी
कदाचित विदितबद्दलची सर्वात अनोखी गोष्ट म्हणजे त्याने आधुनिक जगाला कसं आपलंसं केलं आहे. अशा युगात जिथे खेळाडूंना अनेकदा जनसंपर्काच्या (PR) थरांमागे दूर ठेवलं जातं, तिथे विदितने दरवाजे उघडे केले आहेत. तो एक प्रचंड लोकप्रिय स्ट्रीमर आणि YouTuber आहे.
तो त्याचे खेळ स्ट्रीम करतो, त्याची विचारप्रक्रिया रिअल-टाईममध्ये समजावून सांगतो, त्याच्या प्रेक्षकांसाठी उच्च-स्तरीय बुद्धिबळाचं विश्लेषण करतो आणि अगदी त्याच्या सबस्क्राइबर्ससोबत खेळतो. कोणी विचार केला असेल की जगातील टॉप-१० खेळाडू YouTube वर एका ब्लिट्झ गेममधील चुकीवर हसत असेल किंवा हजारो चाहत्यांना शांतपणे एक गुंतागुंतीची ओपनिंग समजावून सांगत असेल?
यामुळे सर्व चित्रच बदलून गेलं आहे. तो अशा खेळाला सोपं करून सांगत आहे जो अनेकदा भीतीदायक आणि अनाकलनीय वाटू शकतो. तो बुद्धिबळपटूची मानवी बाजू दाखवत आहे - आनंद, निराशा, विनोद आणि कठोर परिश्रम. हे करून, तो केवळ स्वतःचा ब्रँड तयार करत नाहीये; तो संपूर्ण बुद्धिबळ समुदायाला मोठं करत आहे, असंख्य नवीन खेळाडूंना हा खेळ खेळण्यासाठी प्रेरित करत आहे. ही एक अशी भूमिका आहे जी त्याला मनापासून आवडते असं दिसतं, आणि ही त्याची अशी बाजू आहे जी सिद्ध करते की त्याचा प्रभाव पटावरील निकालांच्या पलीकडे आहे.
पुढे काय?
विदित गुजराथी आता केवळ एक "उगवता तारा" राहिलेला नाही. तो बुद्धिबळ जगताचा एक आधारस्तंभ आहे. त्याने प्रतिष्ठित कँडिडेट्स (Candidates) स्पर्धेत भाग घेतला आहे, जी जागतिक अजिंक्यपद सामन्यासाठीची अंतिम पात्रता फेरी असते. केवळ हेच त्याला एका दुर्मिळ उंचीवर नेऊन ठेवतं.
तो २१ व्या शतकातील बुद्धिबळ स्टारच्या संपूर्ण पॅकेजचं प्रतिनिधित्व करतो: खेळाची सखोल समज असलेला एक जबरदस्त प्रतिस्पर्धी, आपल्या संघाला उंच नेणारा एक आदरणीय नेता आणि खेळाला सर्वांसाठी वाढवणारा एक करिश्माई संवादक. तो सिद्ध करतो की तुम्ही प्रचंड स्पर्धात्मक असूनही दयाळू असू शकता, पटावर एक शांत योद्धा आणि पटाबाहेर एक मित्रत्वाचा मार्गदर्शक असू शकता.
"ग्रँडमास्टर विदित गुजराती | Vidit Gujrathi Chess Grandmaster"!